Historia Banku
Poznaj historię miejsca, które przez dekady tętniło innym rytmem – dziś wraca do życia w zupełnie nowej roli.
Małachowskiego 7 – od Banku Polskiego do Banku Sztuki
Monumentalny gmach przy ul. Małachowskiego 7 w Sosnowcu został wzniesiony w latach 1922–1924 jako oddział Banku Polskiego, według projektu wybitnego architekta Mariana Lalewicza – jednego z najważniejszych przedstawicieli klasycyzmu akademickiego w Polsce. Budynek reprezentuje styl neoklasycystyczny: kamienna fasada, symetryczna kompozycja i eleganckie detale architektoniczne miały od początku podkreślać rangę instytucji państwowej oraz stabilność finansową odradzającej się Rzeczypospolitej.
W czasie II wojny światowej gmach został przejęty przez niemieckie władze okupacyjne i funkcjonował jako Bank Rzeszy. Po wojnie, od 1945 roku, swoją siedzibę miał tu Bank Śląski. Przez dekady miejsce to odgrywało kluczową rolę w finansowej obsłudze mieszkańców Sosnowca i regionu – wielu mieszkańców wiąże z tym miejscem swoje pierwsze doświadczenia bankowe.
W 1992 roku przeprowadzono generalny remont budynku: wymieniono posadzki, zainstalowano granitowe obudowy i odnowiono wnętrza, zachowując przy tym historyczny charakter przestrzeni. Rok później, 30 kwietnia 1993 roku, gmach wpisano do rejestru zabytków województwa śląskiego (nr A/1529/93), co potwierdziło jego znaczenie zarówno architektoniczne, jak i historyczne.
Na początku drugiej dekady XXI wieku, po ponad 90 latach działalności bankowej, budynek przestał pełnić funkcje finansowe. W 2021 roku nabył go prywatny inwestor, który rozpoczął jego adaptację na cele kulturalne. Nowy rozdział w historii tego miejsca rozpoczął się w grudniu 2024 roku, kiedy budynek zyskał nową tożsamość i nazwę – Bank Sztuki. Inauguracją nowej działalności był pokaz mody „Majtki z Sosnowca” – wydarzenie symbolicznie łączące lokalną historię, sztukę użytkową i odważne podejście do miejskiej tożsamości.
Dziś Bank Sztuki to dynamiczna przestrzeń kultury: miejsce wystaw, debat, warsztatów, spektakli teatralnych i eksperymentów artystycznych. W zabytkowych murach, gdzie niegdyś operowano finansami, dziś inwestuje się w wyobraźnię, emocje i idee – z szacunkiem dla przeszłości, ale z odwagą patrząc w przyszłość.
Marian Lalewicz (1876–1944) - Architekt monumentalnych gmachów II Rzeczypospolitej
Marian Lalewicz był jedną z najwybitniejszych postaci polskiej architektury przełomu XIX i XX wieku. Urodził się w 1876 roku w Wyłkowyszkach, na terenie dzisiejszej Litwy. Po ukończeniu studiów architektonicznych w Petersburgu pozostał tam na wiele lat, wykładając historię sztuki i architektury. Był nie tylko praktykiem, ale i cenionym nauczycielem akademickim, a jego działalność dydaktyczna zyskała uznanie w rosyjskich i polskich kręgach naukowych.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Lalewicz powrócił do kraju i związał się z Politechniką Warszawską. Pełnił funkcję dziekana, a następnie rektora Wydziału Architektury. Swoją wiedzę, doświadczenie i pasję przekazywał kolejnym pokoleniom architektów, pozostając jednocześnie aktywnym projektantem.
Tworzył w nurcie klasycyzmu akademickiego – stylu, który łączył monumentalność i reprezentacyjność z logicznym, harmonijnym układem form. Jego architektura była wyważona, elegancka, pozbawiona przesady. Budynki projektowane przez Lalewicza cechuje wyraźny porządek kompozycyjny, dbałość o detal oraz funkcjonalność – elementy, które można dostrzec także w projekcie sosnowieckiego banku przy ul. Małachowskiego 7.
Do najważniejszych realizacji Lalewicza należą m.in. gmach Dyrekcji Kolei Państwowych i siedziba Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie, Instytut Geologiczny, ambasady i uczelnie, a także liczne budynki bankowe w całej Polsce. Jeszcze przed powrotem do kraju pozostawił po sobie ślad w Petersburgu – był autorem m.in. pałacu Pokotilowa i budynku banku Syberyjskiego.
W czasie II wojny światowej nie zrezygnował z pracy dydaktycznej – prowadził wykłady w ramach tajnego nauczania. W sierpniu 1944 roku, w czasie Powstania Warszawskiego, został aresztowany przez Gestapo i zamordowany podczas egzekucji przy ulicy Dzikiej. Mimo tragicznego końca, pozostawił po sobie dziedzictwo, które do dziś stanowi ważną część krajobrazu urbanistycznego wielu polskich miast.
Dzieło Mariana Lalewicza to coś więcej niż architektura – to opowieść o narodowej tożsamości, ambicji II Rzeczypospolitej i pięknie zamkniętym w kamieniu.